Burdur'un Gölhisar ilçesindeki Boubon Antik Kenti’nde 1960'lı yıllarda yapılan kaçak kazılar sonucu yurt dışına kaçırılan Roma İmparatoru Marcus Aurelius’un bronz heykeli, 65 yıl sonra Türkiye'ye iade edildi. Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy, "Tırnaklarımızla kazıyarak gereken delilleri topladık. Ve ‘Filozof İmparator’ Marcus Aurelius'u, ait olduğu topraklara geri getirdik" dedi.
Önceki gün Anadolu’nun en nadide bronz heykellerinden biri olarak gösterilen Boubon Antik Kenti kökenli Marcus Aurelius heykeli Anadolu’ya getirildi. Bu eserin iade süreci, ABD’li yetkililer üzerinde diplomasi, hukuk ve bilimin ortak gücünün ısrarlı bir şekilde kullanılması nedeniyle diğerlerinden ayrı bir öneme sahip.
POLİS EŞLİĞİNDE TAŞINDI
Eserin ABD’nin Cleveland Sanat Müzesi’nden, Cumhurbaşkanlığı Külliyesi’ne kadar getiriliş süreci anbean fotoğraflandı. Müzede ahşap koli içinde özel bir şekilde paketlenen heykel, Türk Hava Yolları uçağının kargo bölümüne yüklenirken de çelik halatlarla çevrelendi. Üzerinde arkeolog “Jale İnan’a” notu düşülen koli, Ankara’da ekipler tarafından havaalanında karşılanırken, özel bir eskort polis aracı eşliğinde de Cumhurbaşkanlığı’na götürüldü. Arkeolog uzmanlar tarafından da Beştepe’de kolinin mührü açıldı.
ERSOY: TARİHİ BİR BAŞARI
Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy, eserin iadesini sosyal medya hesabından şöyle duyurdu: “Uzun soluklu bir mücadeleydi. Biz haklıydık, kararlıydık, sabırlıydık ve kazandık. Diplomasi, hukuk ve bilimin ortak gücüyle yürüttüğümüz bu süreç tarihî bir başarıdır. Filozof İmparator’u çok yakında, sürpriz bir sergide Ankaralılarla buluşturacağız. Türk arkeolojisinin önemli ismi rahmetli Prof. Dr. Jale İnan öncülüğünde başlayan bu süreçte emeği geçenlere teşekkür ediyorum.”
ESERİN BİZE AİT OLDUĞU BÖYLE İSPAT EDİLDİ EKİPLER DEDEKTİF GİBİ ÇALIŞTI
Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü Kaçakçılıkla Mücadele Dairesi Başkanı Zeynep Boz, eserin ispatına giden ve bir dedektiflik çalışmasını andıran süreci şöyle anlattı:
ÖRNEK TOPRAK BULUNDU: “Heykelin altındaki kaide içinde yer alan küçük bir delik ile heykelin ayağındaki kurşun çıkıntının ilişkisi araştırıldı. Bu amaçla heykelin Boubon Antik Kenti kökenli olduğunu ispatlayacak referans niteliğinde bir toprak örneğine ihtiyaç duyuldu. Referans olarak 1967 yılında ele geçirilen Valerianus heykeli seçildi. Bu heykelin içindeki toprak ile Marcus Aurelius heykelinden alınacak örnekler karşılaştırılarak aynı ortamda korunmuş olup olmadığı araştırıldı.
TIRNAKLARIMIZLA KAZIDIK: Heykelin içindeki toprak katılaşmıştı. O yüzden bir türlü toprak örneği gelmiyordu heykelden. Tırnaklarımızla kazıyarak heykelin içinden toprağı döktük. Son derece dikkatli bir şekilde asitsiz kâğıtlarla yapılan numune alma işlemimizi tamamlamış olduk.
TESTLER YAPILDI: Yapılan laboratuvar testleri, her iki heykelin de aynı toprak bileşimine sahip olduğunu ve Boubon Antik Kenti’nden çıkarıldığını bilimsel olarak kanıtladı.”
AYAK KALIBI ALINDI: Cleveland Sanat Müzesi Ekim 2023’te heykelin Boubon’la ilişkilendirilmesine karşı dava açtı. Ancak Almanya’daki Curt Engelhorn Arkeometri Merkezi laboratuvarlarında yapılan analizler, heykelin uzun yıllar Boubon toprağında gömülü kaldığını kesin olarak ortaya koydu. 2024 yılı mayıs ayında heykelin silikon ayak kalıbı alındı ve Boubon Antik Kenti’ndeki kaidelerle birebir uyumlu olduğu belgelenince Cleveland Sanat Müzesi davadan vazgeçti.
1960’LARDA KAÇIRILDI OHIO’YA ULAŞTI ROMALI FİLOZOF
M.S. 2’nci ve 3’üncü yüzyıllara tarihlenen Marcus Aurelius heykeli, Burdur’un Gölhisar ilçesindeki Boubon Antik Kenti’nde 1960’lı yıllarda yapılan kaçak kazılar sonucu yurtdışına çıkarıldı. Anadolu’nun en nadide bronz heykellerinden biri olan eser, yıllar içinde el değiştirerek ABD’nin Ohio eyaletindeki Cleveland Sanat Müzesi koleksiyonuna girdi. Türkiye’nin 65 yılı aşkın süredir peşinde olduğu bu eser, Prof. Dr. Jale İnan’ın öncülüğünde yürütülen çalışmalarla ilk kez bilim dünyasının gündemine taşındı. Heykel, Roma İmparatoru Marcus Aurelius’u bir filozof olarak tasvir etmesi nedeniyle antik sanat tarihinde özel bir yere sahip.
45 YILDA 26 BİN 682 ESER
Kültür ve Turizm Bakanlığı, Anadolu topraklarından yurtdışına kaçırılan eserleri doğduğu topraklara getirmek için ısrarlı takibini sürdürüyor. Bu doğrultuda 1980 ile 2025 yılları arasında 26 bin 682 eser, ait olduğu topraklara getirildi. Bunun 13 bin 292’si 2002 - 2025 yıllarını kapsarken, Mehmet Nuri Ersoy’un bakanlığı dönemini kapsayan 2018 - 2025 yılları arasında da 8 bin 997 eser yurda döndü.
KAYNAK: HÜRRİYET/ UMUT ERDEM
